Zand en wind

Naast Lüderitz ligt Kolmanskop (oorspronkelijk: Kolmanskuppe) en dat was het epicentrum van de diamantoogst in het begin van de 20e eeuw. Lüderitz was zich bezig te ontwikkelen als havenstadje toen een arbeider in 1908 in Kolmanskop een interessante steen uit het zand oppikte … en toen brak de gekte los. Het bleek dat langs de gehele zuidwestkust van Namibië de diamanten letterlijk voor het oprapen lagen en uiteraard wilde iedereen daar een graantje (in dit geval een steentje) van meepikken. In een tijdsbestek van 2 tot 3 jaar was er letterlijk een dorp uit de grond gestampt voor arbeiders en hun gezinnen (op het hoogtepunt van de diamond boom leefden hier 1300 personen). En aangezien dit allemaal onder leiding van Duitsers gebeurde, gebeurde dat dus ook sehr gründlich: er was elektriciteit, een bakkerij, een slachterij, een kegelbaan, een concert- annex turnzaal en een school. Tussen 1908 en de Eerste Wereldoorlog is er 5 miljoen karaat diamant uit het zand gezeefd – dat is meer dan 1.000 kilo!

Uiteindelijk was de bling-koek op (de diamanten die er in het gebied rond Lüderitz nog steeds zijn, zijn te klein om de hoge kosten van de winning te rechtvaardigen) en eind jaren 50 verlieten de laatste gezinnen het plaatsje om meer zuidelijk te werken waar de opbrengst beter was/is. Het mijnstadje werd aan zijn lot overgelaten en nu heeft de woestijn er vrij spel in de meeste gebouwen. Er worden tours georganiseerd, maar men heeft heel slim ook een permit-systeem opgezet: als je een permit aanschaft, dan mag je je van zonsopgang tot zonsondergang vrij door Kolmanskop bewegen. Met andere woorden, dan kun je er ongestoord foto’s maken zoveel als je wilt zonder dat je achter een gids aan hoeft of over de hoofden hoeft te lopen.

Wij hebben een permit gekocht en zonsopgang is rond de klok van 06.00 uur, dus is het vroeg opstaan vandaag. Al sinds onze aankomst van gisteren giert de wind hier door de stad en dat is nog niet veranderd, dus we gaan met meerdere laagjes aan èn een muts op het hoofd de weg op, want het is ook nog eens erg fris zo in de vroege donkere ochtend. Maar het is alleszins de moeite waard want wat een pracht is dit. Het stadje staat er op dit uur desolaat bij, terwijl de rijzende zon er een nu nog koel licht over werpt. En zat er een eeuw geleden nog een aardig standsverschil tussen enerzijds de vrijgezellenhuisjes en gezinswoningen en anderzijds de uiteraard vrijstaande luxe woningen van ingenieur, onderwijzer of eigenaar: voor het Namibische zand is het allemaal één pot nat want dat heeft zich zonder gevoel voor ontzag of hiërarchie door alle gebroken ruiten, muurscheuren en ingestorte daken gewurmd en ligt nu tot twee meter hoog opgetast in de kamers en gangen van alle woningen. Het is extreem fotogeniek en ik kiek me helemaal suf.

Om 08.00 uur gaat het stadje open voor de goegemeente zonder permit en dan vormen zich al snel de eerste groepen. Wij gaan terug naar het hotel voor een ontbijt (dat wordt opgeleukt door de aanblik van een spelende zwarte zeehond in de baai voor het hotel), maar gaan daarna terug naar Kolmanskop en sluiten ons aan bij een tour om wat meer invulling te krijgen van hetgeen we vanmorgen al gezien hebben. Van de gids vernemen we dat we sommige gebouwen beter niet kunnen betreden omdat ze instabiel zijn en dat wisten we al, want op bijna elk pandje hangt een sticker dat je het op eigen risico betreedt – wat ik ook vol overtuiging heb gedaan overigens. Maar we horen ook dat hier giftige slangen zitten … en dan vraag ik me toch eventjes af of er wellicht ergens iets door het zand onder mij heeft geglibberd toen ik mij vanmorgen al buikschuivend door een huisje bewoog ten gunste van De Perfecte Foto. Vanmorgen hebben we het prachtige grote gebouw dat het ziekenhuis was al bewonderd (en uiteraard heel, heel diep gezucht bij de aanblik van op de ruiten geschreven en in de muren gekraste namen van eerdere bezoekers) en een leuk weetje dat we opdoen is dat Kolmanskop als eerste stadje op het zuidelijk halfrond in het bezit was van een röntgenapparaat. En dat was niet zozeer omdat er een medische noodzaak voor was; nee, wanneer de arbeiders eens per paar maanden of eens per jaar een paar dagen vrij hadden werden ze voor vertrek wèl even doorgelicht om te zien of ze geen diamanten in hun eh … zak hadden gestoken.

Na ons tweede bezoek aan Diamond Central stappen we in de auto voor een andersoortig tourtje: eentje over het Lüderitz Peninsula. We maken een korte stop bij Radford Bay waar een kleine kolonie flamingo’s voorovergebogen tegen de wind in het ondiepe water staat, en vervolgen dan onze weg naar Diaz Point: het punt waar de Portugese Bartolomeu Diaz in 1488 de eerste Europese ontdekkingsreiziger was die voet aan wal zette in de baai van wat later Lüderitz zou heten. Er zit een groepje zwarte zeehonden op een rots voor de kust maar ze fotograferen is vrijwel onmogelijk want de wind is hier echt absurd (ik heb al geen vaste hand van mezelf maar nu is het helemaal kansloos met dat pocketcameraatje dat ik heb). Het is een storm die onze jassen en broekspijpen als vlaggen strak laat staan, en die normaal communiceren zonder naar elkaar te schreeuwen danig in de weg staat. We klimmen naar de rots waar meneer Diaz een stenen kruis oprichtte (want tja, wiens prioriteit zou dat níet zijn, als ‘ie ergens voor het eerst komt?) en daar vliegt floep! Sylvains zonnebril van zijn neus als hij zich omdraait en de wind er vat op krijgt. Ergens rond Diaz point zwemt nu waarschijnlijk een ongelooflijk coole zeehond.

Eenmaal terug in Lüderitzbucht brengen we een bezoek aan huismuseum Haus Goerke – van een Duitse legionnair die uiteindelijk fortuin maakte in de diamond rush en dit zeer luxe huis liet bouwen op een hoge rots – en aan het Lüderitz Museum dat een eclectisch allegaartje is van informatie over de oorspronkelijke volkeren van de streek, de diamond rush, de natuur (er zijn allerhande opgezette vogeltjes, een klein walvisskelet, verbleekte paatjes van allerhande bloeiende plantjes – maar ook een geitenfoetus … what the hell?), edelstenen en wapens. Uiteraard komt ook de koloniale geschiedenis nog even aan bod. Wat mij betreft wordt die kort en krachtig weergegeven door een houten bord dat er hangt:

NOTICE. This Island of Ichaboe is this day taken possession of for,
and in the name of Het Brittanic Majesty Queen Victoria and is
hereby declared a dependency of the Cape of Good Hope,
21st of June 1861 by Oliver J. Jones, Captain H.B.M.S. FURIOUS.
All claims to right of soil or territory on Ichaboe are to be made
To His Excellency the Governor of the Cape of Good Hope.
GOD SAVE THE QUEEN.

Zo makkelijk ging dat kennelijk toen … bijna nog makkelijker dan de aanschaf van een flitsende nieuwe zonnebril voor Sylvain bij de lokale drogist.