De onvoorstelbare treurigheid van het DDR-leven

Zoals eerder gemeld zit Berlijn stampvol met Hinterhäuser, die achter de eerste rij huizen aan de straat staan. Vaak vormen die achterhuizen een hof, en zelden zien ze er zo goed uit als de Hakesche Höfe. Dit zijn maarliefst 8 hofjes, aan elkaar geschakeld, die zich tussen twee parallel lopende straten bevinden. Het tweede hofje is oogverblindend vanwege het gebruik van verschillende kleuren baksteen; vooral opvallend omdat verreweg de meeste huizen hier (en over het algemeen in Duitsland volgens mij) een gestucte buitenkant hebben. Dat gestucte geldt overigens ook voor de meeste overige Hackesche Höfe maar in enkele daarvan hebben de bewoners erg hun best gedaan met planten. Klimop tegen de gevels op en bakken met weelderige bloemplanten aan het balkon. Er staan hoge bomen in het midden van enkele hofjes en eentje heeft er een fonteintje. Ook hier heeft de commercie zijn intrede gedaan, maar ze hebben het leuk opgelost door elk hofje een eigen thema te geven: kunst, ambachten, lifestyle en dergelijke.

Over stucwerk en bakstenen gesproken: er staan hier in Berlijn de meest fantastische bakstenen gebouwen, en dat zijn vaak grote, openbare gebouwen: het hoofdpostkantoor, het raadhuis, de synagoge. Mooie afleidingsmanoeuvres in het straatbeeld!

Ruim 2,5 uur breng ik door in het DDR-museum; en dat terwijl het niet eens zo groot is. Dit is echt een enorme aanrader! Er is – uiteraard – informatie over de bouw en de val van de Muur, en over de staatsinrichting, maar met name is dit een kijkje in het leven van alledag in de DDR. Hoe het zat met bijvoorbeeld werk (iedereen had een baan, maar vrijwel niemand had de baan die hij graag zou willen hebben want je werd een bepaalde kant op gestuurd), opvoeding (de gemeenschapszin en hang naar discipline zat er al vroeg in: in de crèche moesten alle peuters tegelijk op het potje, naast elkaar, en ze mochten er pas weer af als iedereen zijn behoefte gedaan had), mode (er waren mode-ontwerpers maar creativiteit werd niet gewaardeerd; elk ontwerp moest langs allerhande instanties voor goedkeuring), vakanties (uitsluitend naar broederstaten; en in de DDR vierden de nudisten-stranden hoogtij want dat was toch een vleugje vrijheid) en sport (op school was drie keer in de week verplicht want heilzaam – die hang naar gezonde kinderen [lees: toekomstige arbeidskrachten] veranderde naar een hang tot internationale sportsuccessen en de daarbij behorende, door de staat opgedragen! doping van de wedstrijdsporters, die een heel scala aan ziekten en in sommige gevallen zelfs de dood tot gevolg had).

Uiteraard staat er ook een Trabant opgesteld en je mag er aan- en inzitten. Wat een autootje zeg. Op het bijbehorende informatieplaatje lees ik dat sommige mensen wel 16 jaar moesten wachten op hun Trabi; enerzijds omdat men er lang voor moest sparen (bijvoorbeeld door extra nare arbeid te doen waarmee je bonussen kon verdienen), anderzijds omdat soms de fabrieken stillagen omdat er gewacht werd op bepaalde onderdelen. Vanwege de relatief eenvoudige techniek konden de meeste bezitters zelf hun autootje bijhouden. Moest je er toch mee naar de garage om professioneel iets te laten vervangen, dan was de vraag: “Hebt u zelf de vervangende onderdelen bij zich?” want de garage had ze in elk geval niet vanwege de schaarste. Wat een land. Wat een bizarre, treurige wereld was dit. Wel lekker goedkoop, dat dan weer wel.

Het Nikolaiviertel is een oud aandoende hof rondom de Nikolaikirche (14e eeuw), die helemaal niet oud is. Ter gelegenheid van het 750-jarige bestaan van Berlijn in 1987 moest er iets moois komen en toen werd er een soort socialistisch, gloednieuw Disneyland neergezet. Een soort Bataviastad zeg maar. Maar het moet gezegd: ze hebben het wel goed gedaan. Kleine restaurantjes (ideaal natuurlijk, in een hof, beter dan aan een drukke uitlaatgassige straat) en grappige winkeltjes (weer leuke T-shirts voorbij zien komen: “Stop looking! You’ve just found him!” en “Stressed, depressed – but well dressed”) waaronder eentje met alleen maar miniatuurboeken (!). Hoe kom je erop om zoiets te beginnen?

Op weg naar de tramhalte kom ik nog langs een asfaltveld aan de Spree waarin allerlei meer-dan-manshoge kopspelden gestoken zijn, in allerlei kleuren. Dichterbij gekomen lees ik dat vanwege het 775-jarige bestaan van de stad op dit asfalt de stratenkaart van Berlijn is geschilderd (schaal 1:775), en onder het thema “Berlin, Stadt der Vielfalt” heeft men allerlei kopspelden in verschillende plekken op de kaart gestoken. De kleur van de kopspeld bepaalt het thema (zoals literatuur, sport, eten, religie) en aan elke kopspeld hangt een bordje met een persoonlijk verhaal dat betrekking heeft op de straat in kwestie, en op een persoon die ooit in die straat woonde gedurende de afgelopen 775 jaar. Weer een creatieve uiting waar ik helemaal weg van ben.

’s Avonds is het tijd om zelf weer min of meer creatief te zijn. Ik begeef me weer naar de Tanzfabrik – alhoewel op een andere locatie in de stad – en doe mee aan de les modern. Ik heb bewust voor een beginnersles gekozen omdat het niveau van de beginners in Chicago zo schrikbarend hoog lag dat ik stond te stumperen en niet wist hoe snel ik na afloop de tent moest verlaten, maar stel dat ik hier ooit nog eens terugkom dan kan ik me wel aan een gevorderdenles wagen denk ik. Ik kan het allemaal vrij eenvoudig bijhouden. Best fijn, dan kan ik lekker locker zijn en hoef ik me niet bezig te houden met te vrezen dat ik mezelf onsterfelijk voor paal zet. Erg lollig vind ik het dat zich ook een 77-jarige man voor een proefles heeft aangemeld. Hij vertelt me dat hij al ruim 30 jaar niets meer aan dans heeft gedaan en ik vertel hem dat mijn vader ook 77 is en nog steeds danst. Het is al snel duidelijk dat de Pipa geen concurrentie te vrezen heeft van deze meneer. Hij schuifelt wat mee maar heeft een beroerde houding en kan het al snel niet meer volgen. Pipa, du bist der Sieger! Met afstand.