De Reichstag - niet te missen!
Door: Tessa Romein
Blijf op de hoogte en volg Tessa
02 September 2012 | Duitsland, Berlijn
Voor een bezoek aan het gebouw van de Bundestag moet je je – om veiligheidsredenen – van tevoren schriftelijk aanmelden. Zoals het een modern parlement betaamt kan dit tegenwoordig online, dus dat was een fluitje van een cent. En man, wat ben ik blij dat ik me heb aangemeld en me heb opgegeven voor twee rondleidingen voor vandaag. Want wát een gebouw… wát een geweldig, schitterend, prachtig, adembenemend, supergaaf gebouw is dit! Na de nodige branden en vernielingen door de decennia heen is de Reichstag (de naam van het gebouw; de Bundestag is de naam van het parlement) tussen 1995 en 1999 ingrijpend verbouwd, en sindsdien de zetel van het parlement van het herenigde Duitsland. Er was een wedstrijd uitgeschreven en die werd gewonnen door de Britse architekt Norman Foster.
Het uiteindelijke ontwerp wijkt iets af van zijn oorspronkelijke ontwerp – Foster wilde geen koepel op het gebouw maar een soort overkapping. Dat was ten eerste veel te duur en ten tweede wilde de opdrachtgever per se wèl een koepel omdat die ook in het oorspronkelijke ontwerp uit 1894 zat. Met frisse tegenzin is de architekt akkoord gegaan; het zal zuur voor hem zijn dat juist de koepel nu het meest succesvolle onderdeel is van het pand! Dagelijks trekt de Reichstag zo’n 8.000 bezoekers en verreweg de meesten daarvan (zo niet allemaal) begeven zich naar de koepel. En terecht! De koepel geeft een magnifiek uitzicht over de stad en is zelf een waar kunststuk, echt te geweldig voor woorden. Hij is door zijn constructie ook nog eens van wezenlijk belang voor de licht- en warmtevoorziening in het pand. De Reichstag voorziet in 80% van de voor zichzelf èn voor de bijbehorende drie (nogal grote) gebouwen benodigde energie!
Behalve voor de Hausführung die informatie geeft over het gebouw, over de stemwijzen in het parlement en over de dagelijkse gang van zaken hier, heb ik me tevens ingeschreven voor de Kunst- und Architekturführung. Deze geeft achtergronden over de kunstwerken die in het gebouw hangen en over bepaalde beslissingen die men in samenspraak met de architekt heeft genomen omtrent de manier waarop het verleden en heden met elkaar zijn gecombineerd. En wat hebben ze dat onwijs gaaf gedaan hier. Overal is over nagedacht, overal zit een betekenis achter en verschillende kunstwerken hebben een prachtige symboliek.
Al met al ben ik vier uur lang in de Reichstag en daarna dompel ik me nog even verder onder in de geschiedenis. In de zwarte bladzijde van de geschiedenis wel te verstaan want ik begeef me naar het Denkmal für die ermordeten Juden Europas oftewel het Holocaust Monument. Dit is een nogal groot (19.000 m2), golvend oppervlak met daarop 2.711 betonnen rechthoeken van verschillende hoogten. Als je tussen de rechthoeken doorloopt kun je alleen maar vooruit of opzij kijken, en zeker op de diepste punten van het veld, waar de betonnen pijlers ook het hoogst zijn, werkt dit wel beklemmend. Onder het monument is een ondergronds centrum ingericht waarin wordt ingegaan op de uitsluiting, vervolging en uiteindelijk de moord op de miljoenen joden in de Tweede Wereldoorlog.
In het informatiecentrum heeft men gekozen voor een persoonlijke benadering, dat wil zeggen: er worden familiefoto’s getoond van joodse gezinnen uit verschillende landen van Europa en van elke familie krijgen we te zien hoeveel leden de concentratiekampen hebben overleefd – als ze het al overleefd hebben. Het geeft een goede indruk van wat een verpletterend gat de nazi’s hebben geslagen in honderdduizenden gezinnen. Wat veel indruk maakt op mij zijn afbeeldingen van notities en brieven die kampgevangenen hebben geschreven en verborgen, en die later zijn gevonden (of in het gunstigste geval door de schrijver mee teruggenomen zijn). Notities op WC-papier of op de witregels en kantlijnen in tijdschriften of boeken. Ik vraag me af of ik zo dapper zou zijn om mijn leven in een concentratiekamp op schrift te zetten als het heel eenvoudig mijn leven zou kunnen kosten. Ik denk eerlijk gezegd van niet. Eén zin in het bijzonder raakt me: “Je hoeft geen revolutionair te zijn om dodelijk gevaar te lopen…het is genoeg om simpelweg jezelf te zijn.”
Overigens zoek ik in het informatiecentrum tevergeefs naar de symboliek van het monument. Op internet lees ik later dat de ontwerper zegt: “Het veld met de golvende blokken roept een gevoel van desoriëntatie en isolement op en is symbolisch voor de ervaringen van de Joodse bevolking tijdens het nazibewind.” Nou, dan heb ik dat dus goed aangevoeld. Monumentale missie geslaagd!
Ik loop over Unter den Linden (daar hebben we het Klein Orkest weer, zucht) naar de Friedrichstrasse, waar net als op andere plaatsen in Berlijn hevig wordt gebouwd. Zo hevig zelfs dat de metrolijn onderbroken wordt; reizigers moeten het ene station uit, te voet over straat en dan 500 meter verder het volgende station weer in. Lekker, als je hier dagelijk forenst. Om de bouwput een beetje op te leuken zijn er afbeeldingen op de afrastering geplaatst van het oude Berlijn, uit verschillende decennia. Hieronder ook een luchtfoto van hoe Checkpoint Charlie er uitzag toen de Muur er nog was (de slagbomen, de wachthokjes en de borden met de waarschuwende tekst YOU ARE LEAVING THE AMERICAN SECTOR). Ja, zo herinner ik het me van die keer dat ik hier was.
Op Friedrichstrasse 206 heeft men een ultraluxe winkelcentrum onder de naam ‘Quartier 206’ gesticht. Ik zou hier zelf nooit zomaar ingelopen zijn (met mijn gepatchte tas en kekke bergschoenen sluit ik niet bepaald naadloos aan bij namen als Versace, Victoria Beckham, Donna Karan en Dolce & Gabbana) maar omdat dit in mijn reisgidsje beschreven staat als zijnde de moeite waard waag ik het toch even. Wow! Een zwart/witte marmermozaiek en een geweldig trappenhuis geven een instant jaren ’20 gevoel, en daarentegenover staat een moderne glazen dakconstructie die hoog boven me hangt. Heel gaaf. Voor de gein werp ik een blik in één van de etalages en zie dat de pop een kostuum van EUR 1.095,- , een overhemd van EUR 280,- en een vest van EUR 340,- aan heeft. Juist ja. Ik draag een T-shirt van een paar jaar oud dat na vandaag zonder gewetensbezwaren in het ronde archief belandt; met dat overhemmetje zou ik daar toch iets langer over piekeren denk ik.
Wat ogenblikkelijk opvalt als je in Berlijn arriveert is het mannetje in de voetgangerslichten bij de oversteekplaatsen. Er zijn wat stoplichten die dezelfde figuurtjes tonen als die we in Nederland hebben, maar voor het grootste deel zie je hier voetgangerslichten met een behoofddekseld mannetje. Wat ik niet wist is dat dit figuurtje onder de naam ‘Der Ampelmann’ een hele cultstatus heeft gekregen: hij heeft zelfs een aan hem gewijde winkel! Ansichtkaarten, tassen, bedlampjes, T-shirts, onderzetters… alles met de Ampelmann erop, hetzij in rood (warten) of groen (laufen). Lollig hoor.
Inmiddels heb ik er alweer drie uur lopen op zitten en dus is het tijd om mij te vervoegen in het eet-ablissement van mijn keuze van vandaag: een tentje met de welluidende naam Der Kartoffelkeller. Mijn internetscrabblemaatje Miranda liet me weten dat er zo’n restaurantje in Berlijn moest zitten en dat liet ik me geen tweemaal vertellen! Ik heb het meteen opgezocht. Tientallen gerechten met aardappelen staan op het menu. Omdat ik weet dat ik het fysiek niet ga redden laat ik een voorgerecht (Kartoffelsuppe) aan me voorbij gaan, maar de uit de kluiten gewassen Rösti met mozarella, tomaat en pesto laat ik me goed smaken, evenals het toetje: Kartoffelpuffer met suiker en kaneel. Een barfalicious meal, ik kan niet anders zeggen.
De dag eindigt waar hij begon: bij de Reichstag. Toen ik vanmorgen langs de Spree ernaartoe liep zag ik toevallig foldertjes hangen over een multimediale voorstelling die gedurende de zomermaanden bij het invallen van de duisternis aan de Spree-oever achter de Reichstag plaatsvindt: een 30 minuten durend verhaal over de geschiedenis van het Rijksdaggebouw, ondersteund door muziek, geluidsfragmenten en verlichting, geprojekteerd op een gebouw aan de overkant van het water. Jemig, wat is dit toch een gave stad en wat doen ze dit soort dingen toch goed. Ik ben dol op dit type shows en zit te genieten, op deze mooie avond onder een wolkenloze hemel. Super!
Het uiteindelijke ontwerp wijkt iets af van zijn oorspronkelijke ontwerp – Foster wilde geen koepel op het gebouw maar een soort overkapping. Dat was ten eerste veel te duur en ten tweede wilde de opdrachtgever per se wèl een koepel omdat die ook in het oorspronkelijke ontwerp uit 1894 zat. Met frisse tegenzin is de architekt akkoord gegaan; het zal zuur voor hem zijn dat juist de koepel nu het meest succesvolle onderdeel is van het pand! Dagelijks trekt de Reichstag zo’n 8.000 bezoekers en verreweg de meesten daarvan (zo niet allemaal) begeven zich naar de koepel. En terecht! De koepel geeft een magnifiek uitzicht over de stad en is zelf een waar kunststuk, echt te geweldig voor woorden. Hij is door zijn constructie ook nog eens van wezenlijk belang voor de licht- en warmtevoorziening in het pand. De Reichstag voorziet in 80% van de voor zichzelf èn voor de bijbehorende drie (nogal grote) gebouwen benodigde energie!
Behalve voor de Hausführung die informatie geeft over het gebouw, over de stemwijzen in het parlement en over de dagelijkse gang van zaken hier, heb ik me tevens ingeschreven voor de Kunst- und Architekturführung. Deze geeft achtergronden over de kunstwerken die in het gebouw hangen en over bepaalde beslissingen die men in samenspraak met de architekt heeft genomen omtrent de manier waarop het verleden en heden met elkaar zijn gecombineerd. En wat hebben ze dat onwijs gaaf gedaan hier. Overal is over nagedacht, overal zit een betekenis achter en verschillende kunstwerken hebben een prachtige symboliek.
Al met al ben ik vier uur lang in de Reichstag en daarna dompel ik me nog even verder onder in de geschiedenis. In de zwarte bladzijde van de geschiedenis wel te verstaan want ik begeef me naar het Denkmal für die ermordeten Juden Europas oftewel het Holocaust Monument. Dit is een nogal groot (19.000 m2), golvend oppervlak met daarop 2.711 betonnen rechthoeken van verschillende hoogten. Als je tussen de rechthoeken doorloopt kun je alleen maar vooruit of opzij kijken, en zeker op de diepste punten van het veld, waar de betonnen pijlers ook het hoogst zijn, werkt dit wel beklemmend. Onder het monument is een ondergronds centrum ingericht waarin wordt ingegaan op de uitsluiting, vervolging en uiteindelijk de moord op de miljoenen joden in de Tweede Wereldoorlog.
In het informatiecentrum heeft men gekozen voor een persoonlijke benadering, dat wil zeggen: er worden familiefoto’s getoond van joodse gezinnen uit verschillende landen van Europa en van elke familie krijgen we te zien hoeveel leden de concentratiekampen hebben overleefd – als ze het al overleefd hebben. Het geeft een goede indruk van wat een verpletterend gat de nazi’s hebben geslagen in honderdduizenden gezinnen. Wat veel indruk maakt op mij zijn afbeeldingen van notities en brieven die kampgevangenen hebben geschreven en verborgen, en die later zijn gevonden (of in het gunstigste geval door de schrijver mee teruggenomen zijn). Notities op WC-papier of op de witregels en kantlijnen in tijdschriften of boeken. Ik vraag me af of ik zo dapper zou zijn om mijn leven in een concentratiekamp op schrift te zetten als het heel eenvoudig mijn leven zou kunnen kosten. Ik denk eerlijk gezegd van niet. Eén zin in het bijzonder raakt me: “Je hoeft geen revolutionair te zijn om dodelijk gevaar te lopen…het is genoeg om simpelweg jezelf te zijn.”
Overigens zoek ik in het informatiecentrum tevergeefs naar de symboliek van het monument. Op internet lees ik later dat de ontwerper zegt: “Het veld met de golvende blokken roept een gevoel van desoriëntatie en isolement op en is symbolisch voor de ervaringen van de Joodse bevolking tijdens het nazibewind.” Nou, dan heb ik dat dus goed aangevoeld. Monumentale missie geslaagd!
Ik loop over Unter den Linden (daar hebben we het Klein Orkest weer, zucht) naar de Friedrichstrasse, waar net als op andere plaatsen in Berlijn hevig wordt gebouwd. Zo hevig zelfs dat de metrolijn onderbroken wordt; reizigers moeten het ene station uit, te voet over straat en dan 500 meter verder het volgende station weer in. Lekker, als je hier dagelijk forenst. Om de bouwput een beetje op te leuken zijn er afbeeldingen op de afrastering geplaatst van het oude Berlijn, uit verschillende decennia. Hieronder ook een luchtfoto van hoe Checkpoint Charlie er uitzag toen de Muur er nog was (de slagbomen, de wachthokjes en de borden met de waarschuwende tekst YOU ARE LEAVING THE AMERICAN SECTOR). Ja, zo herinner ik het me van die keer dat ik hier was.
Op Friedrichstrasse 206 heeft men een ultraluxe winkelcentrum onder de naam ‘Quartier 206’ gesticht. Ik zou hier zelf nooit zomaar ingelopen zijn (met mijn gepatchte tas en kekke bergschoenen sluit ik niet bepaald naadloos aan bij namen als Versace, Victoria Beckham, Donna Karan en Dolce & Gabbana) maar omdat dit in mijn reisgidsje beschreven staat als zijnde de moeite waard waag ik het toch even. Wow! Een zwart/witte marmermozaiek en een geweldig trappenhuis geven een instant jaren ’20 gevoel, en daarentegenover staat een moderne glazen dakconstructie die hoog boven me hangt. Heel gaaf. Voor de gein werp ik een blik in één van de etalages en zie dat de pop een kostuum van EUR 1.095,- , een overhemd van EUR 280,- en een vest van EUR 340,- aan heeft. Juist ja. Ik draag een T-shirt van een paar jaar oud dat na vandaag zonder gewetensbezwaren in het ronde archief belandt; met dat overhemmetje zou ik daar toch iets langer over piekeren denk ik.
Wat ogenblikkelijk opvalt als je in Berlijn arriveert is het mannetje in de voetgangerslichten bij de oversteekplaatsen. Er zijn wat stoplichten die dezelfde figuurtjes tonen als die we in Nederland hebben, maar voor het grootste deel zie je hier voetgangerslichten met een behoofddekseld mannetje. Wat ik niet wist is dat dit figuurtje onder de naam ‘Der Ampelmann’ een hele cultstatus heeft gekregen: hij heeft zelfs een aan hem gewijde winkel! Ansichtkaarten, tassen, bedlampjes, T-shirts, onderzetters… alles met de Ampelmann erop, hetzij in rood (warten) of groen (laufen). Lollig hoor.
Inmiddels heb ik er alweer drie uur lopen op zitten en dus is het tijd om mij te vervoegen in het eet-ablissement van mijn keuze van vandaag: een tentje met de welluidende naam Der Kartoffelkeller. Mijn internetscrabblemaatje Miranda liet me weten dat er zo’n restaurantje in Berlijn moest zitten en dat liet ik me geen tweemaal vertellen! Ik heb het meteen opgezocht. Tientallen gerechten met aardappelen staan op het menu. Omdat ik weet dat ik het fysiek niet ga redden laat ik een voorgerecht (Kartoffelsuppe) aan me voorbij gaan, maar de uit de kluiten gewassen Rösti met mozarella, tomaat en pesto laat ik me goed smaken, evenals het toetje: Kartoffelpuffer met suiker en kaneel. Een barfalicious meal, ik kan niet anders zeggen.
De dag eindigt waar hij begon: bij de Reichstag. Toen ik vanmorgen langs de Spree ernaartoe liep zag ik toevallig foldertjes hangen over een multimediale voorstelling die gedurende de zomermaanden bij het invallen van de duisternis aan de Spree-oever achter de Reichstag plaatsvindt: een 30 minuten durend verhaal over de geschiedenis van het Rijksdaggebouw, ondersteund door muziek, geluidsfragmenten en verlichting, geprojekteerd op een gebouw aan de overkant van het water. Jemig, wat is dit toch een gave stad en wat doen ze dit soort dingen toch goed. Ik ben dol op dit type shows en zit te genieten, op deze mooie avond onder een wolkenloze hemel. Super!
Reageer op dit reisverslag
Je kunt nu ook Smileys gebruiken. Via de toolbar, toetsenbord of door eerst : te typen en dan een woord bijvoorbeeld :smiley
