Grote, grotere, grootste telescopen

Amerikanen stellen er altijd veel prijs op om iets het beste, het grootste of het meeste te kunnen noemen. We staan er dus niet van te kijken dat de berg Mauna Kea aangeprezen wordt als zijnde de ‘hoogste landmassa, gemeten vanaf de bodem van de oceaan’. Onmiddellijk denk ik dan: hoe meten ze dat dan? Voor zover ik weet is het voor mensen niet te doen om naar de bodem van de oceaan af te reizen, qua druk op mens en materie. Het zal dus wel gemeten zijn met sonar ofzo, maar: verandert de bodem van de oceaan dan nooit , met de onderstromingen? En: is de oceaan dan overal even diep zodat je oprijzende landmassa’s objectief kunt meten? Vragen, vragen.

Nou ja, hoe dan ook: Mauna Kea is best hoog, namelijk 14.000 ft / 4.270 m. Vanaf de zeespiegel gemeten dan hè, niet vanaf de zeebodem! Ook dit is een slapende vulkaan, maar in tegenstelling tot Haleakala waar we op Maui waren wordt deze niet erg gepromoot als ‘wandelberg’. Wellicht heeft dit te maken met de lay-out van de berg, die minder trailgeschikt is, maar denkelijk zit het meer in het feit dat dit de heilige berg is voor de Hawaiians. Op verschillende delen van Mauna Kea worden nog religieuze rituelen uitgevoerd, zoals bijvoorbeeld het offeren van de navelstreng van pasgeboren baby’s in Lake Waiau (eeewwww!!!).

De bouw van verschillende mega-telescopen op de top van Mauna Kea is dan ook niet zonder slag of stoot gegaan. Deze stek is door de ligging in het Pacifisch gebied (bepaalde luchtstromen) ideaal voor het bestuderen van het heelal: de minste kans op atmosferische storing. Uiteindelijk is er door het aanwijzen van strikte limieten waarbinnen de astronomen en andere wetenschappers zich mogen uitleven dan toch een soort compromis bereikt. Vanuit de verte kun je ze – op een heldere dag, en alleen ’s morgens – zien staan, kleine bolletjes bovenop de berg. En die bollies zijn onze bestemming van vandaag. Maar gezien de hoogte mogen we niet zomaar ernaartoe rijden; we moeten onze lichamen eerst minimaal een half uur laten acclimatiseren bij het Onizuka Visitor Information Station op 9.200 ft / 2.806 m hoogte. Hawaiiaan Ellison Onizuka was één van de astronauten die bij het ontploffen van de Challenger in 1986 om het leven kwam. In het kleine centrum is best veel informatie te lezen, maar het is allemaal vrij onhandig gepositioneerd; als je nadere info over de NASA-telescoop wilt lezen sta je met je bolle kop voor het filmscherm waarop een documentaire over de Mauna Kea te zien is.

Na het bekijken van de documentaire in kwestie aanvaarden we de tocht naar de top. Nou mag dat eigenlijk niet, want volgens ons autohuurcontract mogen we niet op gravel-wegen rijden, en verder wordt het afgeraden voor wagens die geen 4WD zijn. Maar onze hospita heeft gezegd dat vrijwel al haar gasten het doen, en de weersomstandigheden zijn goed (geen sneeuw of regen). Onze Jeep is een automaat, maar heeft gelukkig ook een schakelmogelijkheid. Desondanks k.r.u.i.p.e.n. we echt de berg op, vrijwel geheel in de eerste versnelling. Met alleen de D-versnelling van de automaat was het ècht niet gelukt om deze laatste 8 mijl met een elevation van 5.800 ft te beklimmen! Van alle kanten zijn we gewaarschuwd dat we hoogteziekte kunnen krijgen (hoofdpijn, misselijkheid, gebrek aan coordinatie), maar daar hebben we gelukkig geen last van.

Sylvain en de andere ontbijtgast (Rudi aus Deutschland!) lachten schamper toen ik vanmorgen aan Erika de gastvrouw vroeg of ze misschien toevallig wellicht een muts te leen had voor me (terwijl ik in mijn sporthemdje zat te zweten bij de toen al goed warme zonnestralen), maar jongens jongens, ben ik even blij dat ik me zo voor paal heb gezet! Op de top is het goed fris, zo’n 10°C, maar door de straffe wind ligt de gevoelstemperatuur een flink stuk lager. Van die omstandigheden dat er vanzelf een druppel aan je neus komt te hangen terwijl je dat helemaal niet voelt. Maar het is een machtig gezicht: het landschap, die telescopen, en wéér een mooie zonsondergang. We boffen weer!

De telescopen zijn off limits voor het publiek; des te groter is mijn teleurstelling als ik later – bij onze terugkeer bij het VIS – hoor dat één van de tweeling Keck-telescopen wel open was om te bezichtigen. Dayum! We zijn terug in het centrum om de afdaling weer even te onderbreken, maar ook omdat men elke avond na zonsondergang stargazing organiseert, waarbij iedereen door telescopen naar de hemel mag staren. Nou is het vrijwel geheel bewolkt dus van stargazing is geen sprake, maar de maan is wel erg goed zichtbaar en die wordt dusdanig vergroot door één van de telescopen dat we zelfs het kraterlandschap erop kunnen zien!